Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweski Mechanizm Finansowy (tzw. fundusze norweskie i EOG) to bezzwrotna forma pomocy przyznawana przez Norwegię, Islandię i Liechtenstein 15 państwom Unii Europejskiej, tj. Polsce, Litwie, Łotwie, Estonii, Czechom, Słowacji, Rumunii, Bułgarii, Węgrom, Portugalii, Grecji, Słowenii, Chorwacji, Malcie i Cyprowi (we wcześniejszych edycjach wsparcie obejmowało także Hiszpanię).
Fundusze EOG i Fundusze Norweskie funkcjonują od lat 90. ubiegłego wieku. 2 maja 1992 roku podpisano umowę o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego, na mocy którego państwa należące do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (obecnie są to Norwegia, Islandia i Liechtenstein – Szwajcaria nie przystąpiła do porozumienia) mogą korzystać ze swobód rynku unijnego, tj. swobody przepływu osób, towarów, usług i kapitału. W zamian za to, Norwegia, Islandia i Liechtenstein wspierają wybrane kraje UE w formie przekazywania dotacji w ramach Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego.
Mechanizm Finansowy EOG i Norweski Mechanizm Finansowy znacząco rozwinął się od czasu dużego rozszerzenia UE w 2004 r., m.in. o Polskę. Od tego czasu, w ramach dwóch tzw. „perspektyw finansowych” (2004-2009 i 2009-2014) wdrożono ponad 2 700 projektów z zakresu kultury, ochrony środowiska, badań, edukacji, rozwoju lokalnego, spraw wewnętrznych i in.
Fundusze norweskie i EOG od lat realizują dwa wyraźnie określone cele, tj.:
Cele nakreślone w ramach poszczególnych obszarów wsparcia korespondują z ww. celami głównymi i przyczyniają się do ich realizacji.
Obszary, w ramach których można realizować projekty w III edycji Funduszy Norweskich i EOG to:
W latach 2004-2014 na Fundusze EOG i norweskie alokowano 3,037 mld euro. III edycja funduszy EOG i norweskich dysponuje budżetem 2,8 mld euro. Największym, beneficjentem środków jest Polska z alokacją w wysokości 809,3 mln euro.
